DZIEJE ŻYDÓW W ŁODZI

Do 1782 roku jedynymi Żydami w Łodzi byli arendarze tutejszej karczmy. Zmiany historyczno-polityczne na przełomie XVIII i XIX wieku sprawiły, że rolnicze miasteczko zaczęło się szybko przekształcać w silny ośrodek przemysłowy, a wraz z tym nastąpił napływ ludności żydowskiej.

W 1808 roku w Łodzi istniała już licząca 58 członków gmina żydowska, w rok później powstała pierwsza (drewniana) synagoga przy dzisiejszej ul. Wolborskiej, a w roku 1811 - tzw. stary cmentarz przy ul. Wesołej, który służył gminie do 1892 roku.

Mimo kolejnych kryzysów gospodarczych liczebność gminy stale się powiększała. W latach 60. XIX wieku ludność żydowska liczyła ok. 30 tys. osób. W rękach żydowskich przemysłowców znajdowała się przeszło 1/3 fabryk. W tym czasie rodziły się wielkie fabrykanckie fortuny.

W latach 80. XIX wieku, w związku z pogromami w Okręgu Moskiewskim, do Łodzi napłynęła duża fala Żydów rosyjskich. W końcu wieku liczba żydowskich mieszkańców miasta zbliżyła się do 100 tys. osób. Zwiększenie liczebności gminy zmusiło ją do założenia w 1892 roku nowego cmentarza przy ul. Brackiej.

Pierwsze trzydziestolecie XX wieku przyniosło wzrost aktywności Żydów na polu kultury i działań społecznych. Działało towarzystwo literacko-muzyczne Hazomir, przy którym istniały: chór, kółko dramatyczne i biblioteka. Powstała orkiestra symfoniczna. Rozwijało się żydowskie szkolnictwo i opieka zdrowotna. Działały towarzystwa sportowe.

W przededniu II wojny światowej ludność żydowska Łodzi liczyła 233 tys. osób, co stanowiło blisko 35% wszystkich mieszkańców...

Dzieje tamtego świata przerwała Zagłada. Hitlerowscy okupanci zniszczyli łódzkie synagogi, a ludność żydowską zamknęli w getcie - wielkim obozie pracy przymusowej. Część zniszczeń nastąpiła już po wojnie. Między innymi dopiero w latach 50. przestał istnieć stary cmentarz żydowski przy ul. Wesołej. Na części jego terenu wytyczono ulicę, na żydowskich grobach postawiono bloki. Dziś tylko stare plany miasta i niszczejące fragmenty XIX-wiecznego muru cmentarnego świadczą o pierwotnym charakterze tego miejsca.

Dziedzictwo łódzkich Żydów nadal popada w ruinę, często ulega dewastacji. Poprzez swoje działania Fundacja Monumentum Iudaicum Lodzense próbuje ratować chociaż ułomki tego dziedzictwa.